Εμπορικό Κέντρο στο Βοτανικό και το The Mall

Η επόμενη μέρα για τον Βοτανικό

Ποια τα «επίμαχα» σημεία του νόμου, το εμπορικό κέντρο, ο συντελεστής και γιατί το ΥΠΕΧΩΔΕ επέλεξε τη διπλή ανάπλαση

Του Γιωργου Λιαλιου ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25/01/2009

Τελικά είναι συνταγματικός ή όχι ο νόμος που προβλέπει τη μεταφορά του γηπέδου της ΠΑΕ Παναθηναϊκός από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας στον Ελαιώνα;
Στο ερώτημα αυτό στρέφεται πλέον το ενδιαφέρον όλων των εμπλεκομένων, μετά την απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας την περασμένη εβδομάδα να απεμπλέξει το νέο γήπεδο από το εμπορικό κέντρο της «Μπάμπης Βωβός Α. Ε.» στον Ελαιώνα, «παγώνοντας» τις εργασίες κατασκευής του τελευταίου. Οπως αποκάλυψε η «Κ» (16 Ιανουαρίου), οι προθέσεις του ΣτΕ θα φανούν πολύ σύντομα, ακόμα και μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες, κατά την εξέταση ενός δευτερευούσης σημασίας διατάγματος του ΥΠΕΧΩΔΕ για τον Ελαιώνα.

Το εν λόγω σχέδιο προεδρικού διατάγματος, που κατατέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ για νομικό έλεγχο στο ΣτΕ στα μέσα του περασμένου φθινοπώρου, δεν αφορά την περιοχή της ανάπλασης, αλλά μια ζώνη που φθάνει έως τις παρυφές της. Ωστόσο, αφορά έναν ενιαίο χώρο και ως εκ τούτου αναμένεται ότι θα εξετάσει και ορισμένα από τα «επίμαχα» σημεία του νόμου.

Το πρώτο και βασικότερο ζήτημα που θα απασχολήσει το Συμβούλιο της Επικρατείας είναι το αν ο νόμος 3481/06 μεταβάλλει επί το δυσμενέστερο τα όσα προβλέπουν τα προγενέστερα προεδρικά διατάγματα για το πράσινο στον Ελαιώνα. Ασχέτως αν η Πολιτεία δεν έδειξε ποτέ πραγματική πρόθεση να τα εφαρμόσει, τα δύο διατάγματα προβλέπουν πως θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι μεγάλο ποσοστό της έκτασης θα γίνει πράσινο: 2.320 στρέμματα, ποσοστό 30% του συνόλου, με αύξηση κατά 1.000 στρ. ή 14%, με υποχρεωτική φύτευση των ακάλυπτων τμημάτων των ιδιωτικών οικοπέδων και την απομάκρυνση των βιομηχανιών ΕΤΜΑ, ΚΟΠΑΛΙΝ και τμήματος της Softex.
Η ομάδα των προσφευγόντων ενάντια στο εμπορικό κέντρο υποστηρίζει ότι η έκταση του πρασίνου στα νέα σχέδια είναι «εικονική», καθώς συνυπολογίζει ακάλυπτους χώρους, δρόμους και… πράσινες ταράτσες.
Οσον αφορά την κατασκευή του εμπορικού κέντρου στο οικόπεδο 45α (πρώην ιδιοκτησία ΕΤΜΑ, νυν Μπάμπη Βωβού), που θα κριθεί από το ΣτΕ τον Μάρτιο, τα ζητήματα που προκύπτουν είναι επίσης αρκετά. Κι αυτό γιατί το διάταγμα του 1995 για τον Ελαιώνα προέβλεπε μια διαδικασία για τη μετατροπή της ΕΤΜΑ σε χώρο πρασίνου. Η διαδικασία δεν προχώρησε ποτέ, παρά το σχετικό αίτημα της ΕΤΜΑ το 2003. Και το ΥΠΕΧΩΔΕ επέλεξε, αντί της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης μιας ουσιαστικά χαρακτηρισμένης ως αστικό πράσινο έκτασης (με τιμές που θα αντιστοιχούν σε αυτό), να αποκτήσει μόνο ένα τμήμα της, παραχωρώντας διπλάσιο συντελεστή δόμησης στο υπόλοιπο. Δημιούργησε δηλαδή ένα οικόπεδο «φιλέτο» για εμπορικό κέντρο, όταν θα μπορούσε να έχει εξασφαλιστεί η γη για το γήπεδο με σχετικώς λίγα έξοδα, μέσω αναγκαστικής απαλλοτρίωσης.

Επιπλέον, η ίδια η πολεοδομική ρύθμιση για τη δημιουργία του εμπορικού κέντρου είναι δεδομένο ότι θα βρεθεί στο μικροσκόπιο του ΣτΕ. Οι προσφεύγοντες ενάντια στο εμπορικό κέντρο υποστηρίζουν ότι βασίζεται στη μεταφορά συντελεστή δόμησης - θεσμός που βρίσκεται από χρόνια «στον αέρα», καθώς το ΣτΕ έχει κρίνει αντισυνταγματικούς και τους τρεις διαδοχικούς νόμους που τον προβλέπουν (880/1979, 2300/1995, 3044/2002).
Μιλώντας στην «Κ», υψηλόβαθμο στέλεχος του ΥΠΕΧΩΔΕ υποστηρίζει ωστόσο ότι η ρύθμιση βασίζεται μεν στον ν. 2300/1995, αλλά στις διατάξεις του που αφορούν την αρχή της ανταποδοτικότητας. «Οταν έχεις βιομηχανίες προς απομάκρυνση, όπως στη συγκεκριμένη περίπτωση την ΕΤΜΑ, για να δώσεις κίνητρο και να πάρεις μεγαλύτερους κοινόχρηστους χώρους από ό, τι προβλέπεται μέσω της εισφοράς σε γη χωρίς να πληρώσεις, ο νόμος σου δίνει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσεις ως εργαλείο και την αύξηση του συντελεστή δόμησης».

Αυτό που διαφαίνεται εκ των υστέρων είναι ότι το ΥΠΕΧΩΔΕ επέλεξε να προχωρήσει σε νόμο για τη διπλή ανάπλαση και όχι σε νέο προεδρικό διάταγμα, για δύο λόγους: Προκειμένου να μην υπάρξει ευθέως πρόβλημα από το ΣτΕ (τα Π. Δ. εξετάζονται άμεσα από το ΣτΕ, οι νόμοι έμμεσα) και προκειμένου να μην κατηγορηθεί το υπουργείο για τις επιλογές του, αλλά να στοχοποιηθούν όσοι προσφύγουν ενάντια σε αυτές. Χαρακτηριστική είναι η υπαναχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ και της ομάδας των προσφευγόντων σε σχέση με το θέμα του γηπέδου μετά τις ευθείες απειλές του δημάρχου Αθηναίων (που έφθασε στο σημείο να απειλήσει με διαπόμπευση ακόμα… και το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο της χώρας) και της ΠΑΕ Παναθηναϊκός. Σε κάθε περίπτωση, ΥΠΕΧΩΔΕ και υπουργείο Οικονομικών είναι πλέον εκτεθειμένα, γιατί υποστήριξαν και μάλιστα με ευθείες παρεμβάσεις τους προς το ΣτΕ, ότι συντρέχουν επείγοντες λόγοι δημοσίου συμφέροντος για την ανέγερση από κοινού του γηπέδου και του εμπορικού κέντρου, κάτι που όπως αποδεικνύεται από την απόφαση του ΣτΕ δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Οι διαφορές του The Mall και του νέου εμπορικού

Οι όροι κατασκευής μεγάλων εμπορικών κέντρων έχουν αρκετές φορές τεθεί ενώπιον της κρίσης του ανώτατου ακυρωτικού δικαστηρίου. Η πιο γνωστή περίπτωση δεν αφορά άλλο από το The Mall, η νομιμότητα του οποίου θα κριθεί οριστικά τον Μάιο.
Η περίπτωση του The Mall έχει αρκετές σημαντικές διαφορές από εκείνη του εμπορικού κέντρου της «Μπάμπης Βωβός Διεθνής Τεχνική Α. Ε.». «Oχημα» για τη δημιουργία του The Mall ήταν το Χωριό Τύπου στο Μαρούσι και το έδαφος προλείανε μια σειρά αποφάσεων: αρχικά άλλαξαν οι χρήσεις γης (με τον ν. 2947/01 περί ολυμπιακής φιλοξενίας) και κατόπιν ο συντελεστής δόμησης (2 από 1, τροπολογία σε νομοσχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ για τα ρέματα).

Ομάδα κατοίκων και δημοτικών συμβούλων του Αμαρουσίου ξεκίνησαν αγώνα ενάντια στο έργο, που κατέληξε το 2003 στην απόφαση 1528 του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία η κατασκευή του έργου επιβαρύνει ανεπανόρθωτα το οικιστικό περιβάλλον. Σε απάντηση, το ΥΠΕΧΩΔΕ εξέδωσε τον ν. 3207/03 με τον οποίο εγκρίθηκαν όλες οι απαραίτητες διοικητικές πράξεις (οικοδομική άδεια κ. λπ.) για την κατασκευή του Mall. Εν τω μεταξύ, το εμπορικό κέντρο χτίστηκε και ώς σήμερα λειτουργεί κανονικά.

Η υπόθεση όμως δεν έχει λήξει, καθώς οι προσφεύγοντες επανήλθαν και στράφηκαν ενάντια στον ίδιο τον νόμο. Με την υπόθεση ασχολήθηκε αρχικά το Ε΄ Tμήμα του ΣτΕ, που τελικά έκρινε (391/2008) ότι ο νόμος με τον οποίο εκδόθηκαν οι ειδικοί όροι δόμησης και άλλες άδειες για την κατασκευή του The Mall είναι αντισυνταγματικός για δύο λόγους.

Πρώτον, επειδή περιόρισε το δικαίωμα του πολίτη να ζητήσει δικαστική προστασία.

Και δεύτερον, επειδή με την πρακτική αυτή δεν εξασφαλίζει τη συμμετοχή του κοινού σε αποφάσεις για έργα με σημαντικές συνέπειες, κάτι που είναι αντίθετο στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Λόγω της τεράστιας σημασίας της, η υπόθεση παραπέμφθηκε στην Ολομέλεια και θα δικαστεί στις 8 Μαΐου 2009. Αν η Ολομέλεια του ΣτΕ κρίνει τον Μάιο αντισυνταγματικό το νομικό αυτό τέχνασμα της Πολιτείας, τότε κλείνει οριστικά ένα «παράθυρο» για την παράκαμψη του δικαστικού ελέγχου.